"Агууехэ үльгэршэнэй суута нэрынь хүндэлхэ!
Манай Усть-Ордагай Буряад округой Эхэрэд-Булагад аймагай Хара-Азаргайн Хүхэнэ газарай ашабагадай нуга нютагтамнай агууехэ нэртэй хүн бии байгаа - үльгэршэн, гэсэрчин Эмегэйн Маншууд гэжэ, ордоор хэлхэдэ те Маншууд Эмегенов. Тиигээд лэ хадаа энэ елэй сентябриин 25-да нютагтаа ажаһуугаашад сугларжа, хэлсээ: энэ ехэ нэртэй, өөрын нютагайнхияа хүбүүнээ нэрынь үргхын, арад зонойнгоо сэдьхэл-һанаандань мартуулаагүй байхын түлөө, гранит нэрэтэ стела гараан Хүхэнэйн дайда дээрэнь тогтоохо. Саашань юун болхиим - хууля баряашан мэдхой даа те.
Энэ хүн бурхаараа заяатай, тэмдэгтэй хүн байгаа. Хии дуулжайгаад, морин хуураа гаргаад, энэ хуушан «Гэсэр» үльгэр мүнөө болтор өөһэни хүсөөр байна хим даа. Цыбен Жамцарано Агаан ержэ, үльгэр бэжэшэ абаа хим даа. Иижэ Эмэгэйн Маншуудай нэрэйнь үргэжэ бодхоогоод, суута болгоод, залуушуулдаа, энэ үеын зондоо мэдүүлээд-танюулаад ябаахада угаа һайн байгаа. Мүнөө болходо мүнгэ, алтан тухай, тэрээндэ хэрэгтэй юумэйнь ноёдной хуу саашаа хэлсхэ, конференци хэхэ бэзэ, үхи хүбүүднэйш, залуушуул суглараад, гэсэрчин Маншууд Эмэгеновээ шадмараар уншаа хадань угаа һайн байгаа.
Хүн зангаар ямар хүн байгааб? Хүхэнэдөө хүлэншэ байгаа, манай абгандай Михайлов гэжэ баян хүн яһала һургаалтай, хүбүүниинь Санкт-Петербургада һуржа байхадаа, Цыбен Жамцараное дахуулаад ерээ хим даа.
Михайлов эжэндэнь мүнгэ түлөөд, Маншуудаа абгануудтаа абаадаа. Жамцарано бэшжэ һууна хуушан монгол хэлээрээ, тэрэнь те Маншуудынь эсээдтёо, дахин шэнээр хэлхэ болнобшэй, дабтаад хэлхэ болходоо, хойно-хойнаан гурба-дурбэ хэлээд зурхэлдаа те, тэрьгэлээд теэд арьлаа.
Хойнаань юуш хадаа хүсээд асараа. Эжэниинь баһа мүнгэ эреэ, Михайловынь теэд мүнгэ түлөө. Жамцарано хуу "до конца бэшээ хиим, тэрээни хүсөөр, благодаря таланту Маншуда Эмегенова и упорству Цыбена Жамцарано архаичная версия «Гэсэра» сохранилась!".
Маншууд саарһагой, грамотагой хүн байгаа, хуу толгойгоороо, шэхээрээ юумэ бүтээгээ. Минии дедушка хэлдэгимаан: Маншууд Эмегенов ондо ондоо болжо байгаад, хоолойн, интонациин талаар бэрхэ, сэсэн шадмар хүн байгаа, «гений, такие рождаются раз в полтысячи лет, может быть, больше. Это человек-легенда». Биде мүнөө болтор һайсар ойндоо абнагойбди, ямар бэрхэ хүн байгааб гэжэ.
А Цыбен Жамцарано «выучился грамоте, и он восточную грамоту знал, и кириллицу, это тоже был уникальный человек, слава Богу, они жили в одно время и сошлись вместе», бурхаараа.
Маншууд Эмегенов - энэ хүншни бөөшье бэшэ байһан, теэд, минии һанхада, бөөдли бэрхэ хүн байгаабшдаа".
Александр Арсентьевич Хантуев. - «Нютаг хэлэн / Диалекты» № 2 (2) 24 ноября 2015 г. Эхирэт-Булгад угсаатанай диалект дээрэ бэшүүлээ.
*****
И вот на днях свершилось то, о чём писал Александр Арсентьевич Хантуев, один из потомков великого сказителя, 8 лет назад в нашей газете.
В бурятском селе Кукунуты Иркутской области установили скульптуру первого сказителя «Гэсэра» Маншуда Имегенова.
Именно со слов Маншуда Имегенова в 1906 году была записана первая письменная версия эпоса «Гэсэр».
Как сказал глава поселения Кукунуты Денис Хинхаев: «В деревне доставку очень ждали. Специально накануне здесь всем миром - от мала до велика - вышли на субботник». Глава Эхирит-Булагатского района Иркутской области Геннадий Осодоев рассказал: «Для кукунутцев и для жителей всего муниципалитета, - это большая честь! Маншуд Имегенов - это сила, это история. Работа мастера Романа Веснина так впечатлила кукунутцев, что они обратились ко мне с просьбой, чтобы скульптура была установлена в их деревне. Я не смог отказать и рад, что это случилось именно сегодня, в день рождения сказителя».
Кроме скульптуры, в деревне появится деревянная юрта. Всей деревней собрали деньги, которые пойдут на фундамент и уже на днях начнутся строительные работы. Также муниципалитет принимает участие в конкурсе инициативных проектов (ист.: «Бурятия Онлайн», 27 сентября 2023 года).
Ц.Ц. Чойропов, редактор газеты «Нютаг хэлэн».
